Eindelijk, de verlengde baan gaat open.

Aanstaande woensdag 24 april gaat dan eindelijk, na een proces van jaren, de verlengde baan van Groningen Airport Eelde open. Voor deze feestelijke gebeurtenis is staatssecretaris Wilma Mansveld bereid gevonden het lintje door te knippen.

In 2010 was Mansveld fractievoorzitter voor de PvdA in de staten van Groningen en in die hoedanigheid ondertekende ze een motie van de staten aan het college, waarin verzocht werd de Businesscase Airport Eelde te herijken en de uitkomsten daarvan aan de staten voor te leggen. In april 2011 was ze zelf gedeputeerde en in een betere positie om deze motie ten uitvoer te brengen. Inmiddels zijn we drie jaar verder en van een herijking van die businesscase is nog steeds geen sprake. Straks knipt zij een lintje door zonder precies te weten waarom dit een vreugdevolle dag zou moeten zijn.

Het eerste businessplan uit 2005 is in 2008 onveranderd geactualiseerd. In dat plan streeft men naar een realistisch passagiersaantal van 600.000 in 2015, wat later door GAE is verlaagd tot 514.000 in 2017. Men verwacht in 2017 een kostendekkende exploitatie te bereiken. Alles onder voorbehoud, want er waren nog veel onzekerheden zoals de conjunctuur, het rijksbeleid en de selectieve groei van Schiphol. Inmiddels weten we meer. Niet Eelde maar Eindhoven en Lelystad zullen het overtollig vakantieverkeer van Schiphol gaan verwerken. De kosten van luchtverkeersleiding (ca. 2,5 mlj) zal Eelde vanaf 2015 geheel zelf moeten opbrengen vanwege nieuwe Europese concurrentieregels.

Alle reden om een paar essentiële gegevens nog eens op een rijtje te zetten.

Hoe zag de passagiersontwikkeling er de afgelopen twaalf jaar uit?

Na een gestage groei zet vanaf 2008 een duidelijke daling in, door een terugloop van passagiers op vakantiecharters. Een ontwikkeling die in heel Europa al vanaf 2005 waarneembaar was. In 2012 gaan de aantallen passagiers op Eelde met een sprong omhoog door vier nieuwe bestemmingen van Low Cost Carriers. Hoe ziet bovenstaande reeks er in het businessplan van 2008 uit?

Het businessplan praat over vertrekkende passagiers (= 50% van het aantal passagiersbewegingen) en start de voorspelling vanaf 2005 in de verwachting dat de baanverlenging in 2011 gerealiseerd zal zijn. Men ziet de charters (geel) gestaag doorgroeien tot 110.000 in 2017. Lijndiensten (rood) en Low Cost lijnen (blauw) groeien tot 2017 naar respectievelijk 40.000 en 90.000 passagiers.

En waar staan we nu in 2012 in werkelijkheid?

De lijndiensten zijn in 2012 (laatste kolom) geheel verdwenen met het stoppen van de lijn op Aberdeen door Bmi. De Low Cost (blauw) heeft een mooie sprong gemaakt naar ca. 30.000 vertrekkende passagiers en de charters (geel) zijn terug op het werkelijke niveau van 2007. De Charters naar Rhodos en Corfu zijn vervallen. Veertien nieuwe bestemmingen worden in het businessplan in 2008 aangekondigd, slechts twee daarvan worden nu door Ryanair aangevlogen, over de rest is nog niets vernomen. Schiphol komt er als bestemming niet eens in voor.

GAE kent een zeer lange historie van tegenvallende resultaten, wat is daarvan de achtergrond?

Een luchthaven krijgt zijn passagiers uit de directe omgeving, op een maximale afstand van een of twee uur rijden met de auto. Hoe ziet deze vorm van bevolkingsdichtheid (catchment area) er voor Eelde en haar concurrenten in Duitsland en Nederland uit? Hieronder een overzicht van de catchment area’s van de verschillende luchthavens, in miljoenen de potentiële passagiers.

Luchtvaartmaatschappijen kijken naar dit soort plaatjes om te bepalen hoe aantrekkelijk een luchthaven voor hen kan zijn. Eelde komt als zwakste uit de bus. En in de volgende tabel zien we dat terug in het aantal passagiers dat die luchthavens verwerkten in 2008 en 2009.

Er is een duidelijk verband tussen de grootte van het catchment area en de aantallen passagiers. Alleen Maastricht valt uit de toon. Dat ligt waarschijnlijk aan de sterke concurrentie van dichtbijgelegen luchthavens als Eindhoven, Luik, Keulen en Düsseldorf. De groene lijn op niveau 1,5 miljoen geeft de grens aan waaronder luchthavens niet meer rendabel zijn te exploiteren.

De keuze voor een luchthaven door passagiers hangt niet alleen af van de afstand maar ook van de omvang van het aanbod aan bestemmingen en de frequentie van vliegen. Eelde heeft momenteel 12 bestemmingen terwijl men in Bremen al uit 50 bestemmingen kan kiezen, op Weeze uit 70, Keulen 70 en Düsseldorf 180. Eindhoven maakt momenteel een sterke groei door met ruim 45 bestemmingen en 2,9 mlj passagiers in 2012. Schiphol zit aan de top met 260 bestemmingen.

Een belangrijke vraag is hoe de vier nieuwe Low Cost bestemmingen het afgelopen jaar hebben gepresteerd op Eelde.

Hieronder de bezettingsgraden van de vier Low Cost bestemmingen.

Dat Ryanair de bestemming Marseille (51%) gestaakt heeft is wel begrijpelijk. Als je als maatschappij een gemiddelde bezetting van 85% hebt dan kieper je een lijn met 51% er al snel uit. Dat Vueling met de lijn op Barcelona (56%) gestopt is is nog veelzeggender. Barcelona is de absolute topbestemming na Londen voor Nederlanders, zowel vakantie als zakenreizigers. De Vueling manager verwachtte een bezetting in de buurt van de 75%, maar die werd niet gehaald.

Ryanair gaat het komend jaar nog een lijn proberen op Girona, maar het beeld van de huidige situatie op GAE contrasteert toch scherp met de ambities uit het businessplan. Kun je met deze bescheiden resultaten nog redelijkerwijs verwachten dat het streefcijfer van 514.000 passagiers te halen valt?

Hoe zal dit alles tot uitdrukking komen in winst en verlies cijfers?

In het businessplan is dit nauwgezet door GAE uitgerekend en men komt in 2017 op een break even point, met een klein verliesje van 87.000 euro. Wat echter ontbreekt is een risico analyse. Hoe ziet het beeld er uit als we de 514.000 niet halen maar op 375.000 komen, een getal dat dicht bij de berekening van luchtvaarteconomen van SEO ligt?

Met de zelfde schattingen uit het businessplan komt men dan op een aanzienlijk verlies van ca. 1,5 miljoen euro in 2017. Vergeet niet dat in de jaren daaraan vooraf ook al forse aanloopverliezen gemaakt zullen worden. Na de baanverlenging zullen de afschrijvingen stijgen evenals de rentelasten. Van het eigen vermogen zal in 2017 waarschijnlijk niet veel meer over zijn.

Het feestje van a.s. woensdag gaat vooral over een geslaagde verlenging van de landingsbaan en tevreden aannemers die de klus binnen de tijd geklaard hebben, en niet zozeer over een reële verwachting van goed geïnvesteerd geld in een succesvolle luchthaven. Ik heb geen sombere natuur maar in dit geval zie ik het toch somber in. Het feestje moet natuurlijk doorgaan maar de cijfers hangen als donkere wolken aan de horizon.

Philippe Boucher april 2013