Gedoemde redding

Cora van Nieuwenhuizen, KLM’s bestbetaalde grondstewardess

AirFrance-KLM moet door de Nederlandse en Franse overheid worden gered. Daarmee is voorlopig ongeveer 10- of 11 miljard euro gemoeid. Daar zal het niet bij blijven, want ook na 2020 ziet de toekomst van de luchtvaart er hulpbehoevend uit. Zondag legde Ties Joosten van het platform FTM in Buitenhof uit waar een flink deel van het steungeld naartoe gaat: naar kerosineboeren en naar Ierse vliegtuigleasemaatschappijen met holdings in fiscale piratennesten. Belastinggeld dat wordt weggesluisd naar belastingparadijzen, het is van een niet te overtreffen ironie.

Joosten was in debat met Jan Paternotte, in de Tweede Kamer namens D66 verantwoordelijk voor de luchtvaart. Paternotte toonde zich voorstander van het redden van KLM. Volgens hem zou een faillissement het grootste in de Nederlandse geschiedenis zijn met als gevolg de grootste ontslagronde ooit: dertigduizend werknemers.

Gedoemde redding
Dat ligt er maar aan hoe je het bekijkt. Toen Joop den Uyl in 1965 de sluiting van de Limburgse mijnen aankondigde, werkten daar bijna vijftigduizend mensen die even later op straat stonden. In de textielindustrie, de scheepsbouw, bij Philips en bij de banken werden ook tienduizenden mensen ontslagen – misschien niet in één keer, maar dat zal ook in de luchtvaartindustrie niet het geval zijn.

Er zijn in de afgelopen decennia meerdere industrietakken uit Nederland verdwenen, en daar hebben we ons goed van hersteld omdat er andere voor in de plaats kwamen. De overheid voelde zich zelden geroepen bedrijven te redden – Imtech niet, noch Ogem, RSV of DAF – en daarbij vielen in totaal een kleine 70 duizend ontslagen.

Maar hang er twee vleugels aan en alles verandert. De KLM is heilig; ‘onze blauwe trots’, zei staatssecretaris Cora van Nieuwenhuizen ruim een week geleden tijdens een speciale persconferentie ter gelegenheid van het steunplan. Achtereenvolgens had Van Nieuwenhuizen – KLM’s bestbetaalde grondstewardess – het over het ‘vitale belang’ van het bedrijf, het ‘eminente belang’, over de ‘essentiële schakel’ en de ‘onmisbare schakel’. Laat KLM omvallen en alle internationale bedrijven rond Amsterdam pakken hun biezen en de hele Nederlandse economie dondert in elkaar – dat worden wij althans geacht te geloven.

Onbewezen stellingen, maar dat doet er niet toe. Geen sector heeft zo’n krachtige lobby als de luchtvaart – misschien op de boeren na, want die zitten met hun eigen lobbyfirma (CDA&FVD Inc.) in de Tweede Kamer en hebben nu een hele provincie overgenomen. Daar staat tegenover dat KLM bijna Kamerbreed wordt gesteund.

Waar blijft de eerste VVD’er die op grond van zijn liberale marktdenken verklaart dat de overheid het bedrijf helemaal niet moet steunen? Waar is de eerste GroenLinkser die zegt dat we hier met een verouderde industrie hebben te maken die niet langer houdbaar is in de duurzame samenleving die de partij voorstaat? Verder dan dat er voorwaarden moeten worden gesteld aan de steun komen ze niet. Vier jaar geleden constateerde de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur al dat het mainportdenken is achterhaald, maar zijn rapport werd weggehoond.

In de cultuur, de retail en de horeca staan veel meer banen op het spel dan bij KLM, maar die sectoren missen een krachtige lobby en kunnen dus de kolere krijgen.

De beroemde investeerder Warren Buffett verkocht vorige week zijn belang van 10 procent in vier grote Amerikaanse carriers. Buffett gelooft niet meer in de luchtvaart.

De Nederlandse staat steunt een gedoemde industrie.