Groningen Airport Eelde in de komende Statenperiode 2015-2019

1. Luchthaven Eelde en de politiek
In 2014 hebben de provincies Groningen en Drenthe een onderzoek laten uitvoeren door de Noordelijke rekenkamer naar de toekomstperspectieven van luchthaven Groningen Airport Eelde. Dit onderzoek voorspelde dat Eelde nog tot 2025 verliesgevend zou blijven en dan hooguit een passagiersaantal zou halen van 300.000. Het is algemeen bekend dat regionale luchthavens om quitte te spelen een volume van 1,5 mln passagiers nodig hebben. Eelde is daar nog ver vanaf.  Dit onderzoek maakte heel duidelijk dat de positie van Eelde uiterst zwak is, zoal niet uitzichtloos.

Dat Eelde nog bestaat is dankzij de jarenlange steun door het ministerie van I&M en de lokale overheden. Er is berekend dat er de afgelopen 10 jaar voor zo’n slordige 100 mln. aan subsidie is verstrekt, inclusief de steun voor luchtverkeersleiding van 25 mln.
De uitkomsten van het onderzoek van de Rekenkamer en de tegenvallende resultaten na baanverlenging hebben er voor gezorgd dat de toon in de politiek ten aanzien van Eelde is veranderd. De meeste partijen staan nog wel positief ten opzichte van een luchthaven in het Noorden maar nemen nu het standpunt in dat Eelde eerst maar eens moet laten zien dat er groei mogelijk is voor er weer subsidie gegeven wordt. Gedeputeerde van der Tuuk van de PvdA in Drenthe zei het treffend: “laat ze eerst maar eens vliegen”.

Wat in de partijprogramma’s voor de komende Statenverkiezingen opvalt is dat PvdA, VVD, CDA, en in mindere mate D66, Eelde van betekenis achten voor de regionale economie en als aantrekkelijke vestigingsplaats met verbindingen door de lucht naar de rest van de wereld.
De VVD gaat hierin het verst en wil nog investeren in een nieuwe terminal en wil het vestigen van bedrijven op de locatie Eelde faciliteren. De andere partijen laten Eelde niet vallen maar hechten er aan dat Eelde groei laat zien.
CU wil alleen nog steun verstrekken als er een duidelijk positief perspectief is en GL Drenthe wil alleen nog geld geven aan groene doelstellingen. SP Groningen en Drenthe vinden dat de luchthaven moet bewijzen dat ze zonder steun kan overleven. D66 Groningen wil over vier jaar de Noordelijke rekenkamer weer een onderzoek laten doen.

Door bovenstaande standpunten profileren de partijen zich niet als geldverspillers en dempers van bodemloze putten, maar behouden wel het vertrouwen van de kiezers die Eelde goed gezind zijn. Voor het behalen van optimale resultaten bij verkiezingen is dit een verstandige strategie, ook al twijfelt men binnenskamers inmiddels aan de betekenis van Eelde voor de Noordelijke economie. Geen enkel economisch onderzoek heeft deze betekenis tot nu toe kunnen aantonen.
 

2. Economische ontwikkeling luchthaven Eelde
Aantal bestemmingen
Sinds de baanverlenging eind april 2013 zijn de nodige veranderingen opgetreden in het aantal bestemmingen dat men op Eelde kan boeken. Transavia schrapte in 2013 en 2014 de bestemmingen Dalaman, Corfu, Rhodos en Malaga. Vueling stopte met Barcelona en Ryanair stopte in de loop van 2013-2014 met de bestemmingen Marseille, Mallorca, Barcelona en Milaan. De laatste heeft men zonder succes nog getracht in de winter open te houden. Verder is de lijndienst op Aberdeen door bmi Regional in 2013 volledig gestaakt.

Nieuwe bestemmingen werden geopend door Corendon op Antalya en Bodrum. Aegeian Airlines hervat in 2015 de bestemming Corfu en Transavia start met Lanzarote en gaat door met met twee wintersportvluchten op Oostenrijk. Verder zijn er twee nieuwe lijndiensten van Wizzair op Gdansk en Flybe op Londen Southend.. Door deze veranderingen zullen er in 2015 ruim 400 vliegbewegingen meer zijn dan in 2014.

Aantal passagiers
Het algehele beeld is weinig stabiel en heeft alles te maken met de matige bezettingsgraden van de toestellen, de felle concurrentie op de chartermarkt en de ernstige financiële problemen van Air France-KLM.
Vanaf 2008 tot 2011 was er een duidelijk dalende lijn in de passagiersaantallen. 2012 liet een sprong omhoog zien van 114.000 naar 180.000 passagiers door de komst van Ryanair, maar in de daaropvolgende jaren liepen de passagiersaantallen weer langzaam terug naar ca. 174.000 in 2014. De chartermarkt laat over de hele periode een constant dalende lijn zien. Dat is conform het beeld voor geheel Europa waar de charters in een dalende trend zitten. Eelde dat sterk drijft op de chartermarkt heeft daar duidelijk last van. De groei op Eindhoven en Schiphol gaat aan Eelde voorbij.

3. Toekomstperspectief
Reizigers profiel
Vanaf Eelde vertrekken voornamelijk vakantiegangers. Dat heeft te maken met de aard der bestemmingen, voornamelijk zuidelijke vakantieplaatsen. Voor zakelijke reizigers is Eelde niet aantrekkelijk. Zelfs als de bestemming geschikt zou zijn, is de frequentie te laag. Dat werd indertijd duidelijk met de bestemming Barcelona die ondanks de noordelijke belangstelling toch sneefde. Er was maar keus uit twee dagen op een vaste tijd. Een kort zakelijk bezoek aan die stad was daardoor onmogelijk.

Ook de ambitie om Eelde te verbinden met een grote internationale luchthaven is tot nog toe nooit gelukt. Daarbij is het concept dat met kleine toestellen heel frequent gevlogen moet worden. Landingsrechten en slots op de grote luchthavens zijn schaars en duur en airlines bestemmen die het liefst voor hun best renderende verbindingen. Eelde zou te weinig passagiers per vliegtuig, dus per slot, leveren. De frequente treinverbinding Groningen-Schiphol en het enorme aanbod aan bestemmingen op Schiphol, maakt het spoor nog altijd aantrekkelijker.

Lelystad
Inmiddels heeft het kabinet gekozen voor Lelystad als overloop luchthaven voor Schiphol. De reorganisatie van het luchtruim om landingen mogelijk te maken is in volle gang en de ruimtelijke procedures zijn ver gevorderd. Onlangs bevestigde de directie van de Schipholgroep nog eens nadrukkelijk dat men .
De aanbestedingen zijn in gang gezet en er wordt gezocht naar oplossingen voor de terechte problemen die omwonenden naar voren brengen. Schiphol wil in de piekseizoenen een extra baan in gebruik nemen en biedt de omwonenden van Schiphol compensatie door het maximum aantal toegestane vluchten per jaar te verlagen. Daarvoor is nodig dat Lelystad die vluchten gaat opvangen. De verwachting is volgens Schiphol dat Lelystad in 2018 operationeel zal zijn.

Betekenis voor Eelde
Op dit moment maken nog zo’n elf bestemmingen op Eelde gebruik van een tussenlanding op Eindhoven, Maastricht of Rotterdam. Oorzaak is het beperkte aanbod aan reizigers op Eelde voor die bestemmingen. Met een tussenlanding kan men extra passagiers uit het midden en zuiden van Nederland ophalen en daarmee een goede bezettingsgraad halen. Dit weegt op tegen de extra kosten van een tussenlanding.

Het is niet onaannemelijk dat als Lelystad open gaat de airlines de noordelijke reizigers in Lelystad laten opstappen. De vliegtuigen zullen daar een betere bezetting halen vanwege de hogere bevolkingsdichtheid. Als dat gaat gebeuren zal met name Transavia en waarschijnlijk ook Corendon vertrekken naar Lelystad. De druk om kosten te besparen is momenteel zeer hoog voor Transavia, dat onderdeel is van het geplaagde
Air France-KLM.
Er is ook een gerede kans dat Ryanair zich zal vestigen op Lelystad. Ook de vliegschool zou naar Lelystad kunnen verhuizen omdat daar dan luchtverkeersleiding is. Dat zou voor Eelde dat al twee vliegscholen heeft zien vertrekken, een teruggang van inkomsten betekenen.

Conclusie
Al met al zijn de voortekenen niet al te gunstig. Eelde zal zijn bestaan nog een tijdje kunnen rekken maar heel erg lang kan dit niet duren. Extra inkomsten door de verhuur van grond aan bedrijven en door een mogelijk zonnepark zullen daar niet veel aan kunnen veranderen. Kosten van luchtverkeersleiding en brandweer kunnen nog door de overheden gedragen worden, maar het draagvlak daarvoor brokkelt af als we de partijprogramma’s voor de aanstaande Statenverkiezingen bekijken. En het is natuurlijk de vraag wat het rendement is voor het Noorden van het bijpassen van de tekorten die snel zullen oplopen als meer airlines van Eelde vertrekken.

Snelle treinverbindingen met Schiphol, ook in de nacht, en eventueel naar Bremen zullen het Noorden beter ontsluiten en aantrekkelijker maken als vestigingsplaats, dan een voortsukkelende luchthaven met een slecht imago. In de komende statenperiode 2015-2019 zullen hierover besluiten moeten vallen in de politiek.