Commentaar: Zit er wel iemand te wachten op de harde waarheid over Groningen Airport Eelde?

De Noordelijke Rekenkamer is er niet voor het doen van harde politieke uitspraken. Die weet zij dan ook tactisch te omzeilen, tijdens de persconferentie die maandagavond werd gehouden in het Familiehotel Paterswolde. Gaat het vliegveld dicht? Moeten er politici consequenties verbinden aan de bevindingen van de Rekenkamer?
De Rekenkamer doet slechts onderzoek. De feiten in rapport Provinciale Betrokkenheid bij Groningen Airport Eelde zijn wel hard en liegen er niet om.
Maar ja, wie weet ligt er volgend jaar een rapport dat het allemaal heel anders ziet. Velen zouden dat ongetwijfeld verwelkomen. Dan zou de huidige koers van het vliegveld en de overheid nog een tijdje kunnen worden voortgezet.
Maar is dat dan een rapport gemaakt in opdracht van de luchthaven, of zoals nu, een rapport door een onafhankelijke instelling als de Rekenkamer?

Geen Nimby’s
De Rekenkamer biedt conclusies die niet an sich niet verrassend zijn, we hebben ze jarenlang gehoord van tegenstanders van de baanverlenging. Maar wel verrassend omdat ze nu van een instantie afkomstig is, die als doel heeft ‘om vanuit een onafhankelijke positie Provinciale Staten te ondersteunen in de kaderstellende en controlerende rol.’
Geen clubje mensen dus, dat je even weg kunt zetten als Nimby’s, zoals dat in het verleden wel gebeurde met kritische geluiden.

Niet rendabel
Het vliegveld wordt niet rendabel. Nu niet, en in de nabije toekomst niet. Met heel veel wishfull thinking misschien ooit in de verre toekomst, na 2030. Dat ligt niet aan de baanverlenging. Sinds de baanverlenging is het aantal passagiers alleen maar gedaald, terwijl dat van andere vliegvelden steeg. Zelfs het gekwelde Maastricht Airport – deze zomer gered met 4,5 miljoen overheidsgeld – ziet een toename van het aantal reizigers.
De reden waarom Eelde het slecht doet: te weinig achterland en een moordende concurrentie. En die concurrentie neemt alleen nog maar toe. Feiten die men onder ogen had kunnen en moeten zien toen men de beslissing over de baanverlenging nam. Of men had eerlijk moeten zijn en het de bevolking moeten uitleggen: ‘we weten dat het wat kost, maar dat is het ons waard.’
De politiek ging echter uit van ”gedateerde en rooskleurige toekomstverwachtingen” en negeerde ”de economische realiteit”, concludeert de Rekenkamer. ”Het negeren van de economische realiteit en gebrek aan sturing heeft de financiële continuïteit van de luchthaven verder onder druk gezet.”

Met andere woorden, we zijn er in gerommeld. Hoe nu verder?

Staatssteun
Toen vorig jaar de baanverlenging eindelijk gerealiseerd werd – na een juridische strijd van 35 jaar – had dat een prachtig nieuw begin van vliegveld Eelde moeten zijn. Of beter gezegd: Groningen Airport Eelde, want voor minder doen we het niet. We tellen mee in het Noorden. Of niet? Hebben we ons laten inpakken door verkooppraatjes?
Is het inderdaad rendabel om bijvoorbeeld een vluchtleiding de hele dag te laten bemannen voor één vliegtuig per dag? Door mensen die zoveel verdienen dat ze in staking gaan als hun loon dreigt te worden verlaagd tot de Balkenendenorm?
Nuchter, heten de Groningers te zijn. Maar waarom moeten we dan per se een luchthaven, een baanverlenging? De Rekenkamercommissie is er duidelijk over: de baanverlenging heeft weinig tot geen nut. Ondertussen dreigt op het Groninger platteland opheffing voor menige bus- en treinverbinding. Zeker nu de belastingvoordelen op rode diesel -brandstof voor stoptreinen – dreigt te vervallen.
Ja, met overheidssteun kan het vliegveld blijven bestaan. Maar mag overheidssteun van Europa? Nee, mits. In een enkel geval wordt het toegestaan, voor ‘achtergebleven gebieden.’ Wie in de Groningse politiek gaat er voor pleiten om Groningen te laten erkennen als ‘achtergebleven gebied?’
De eerste reacties van de provinciebesturen zijn interessant: ‘zij zich baseren op een zo reëel mogelijk groeiperspectief,’  en gaan ‘niet jaarlijks exploitatietekorten aanvullen.’
Maar de Rekenkamer tekent bij de bestuurlijke reactie aan dat de provinciebesturen niet ingaan op de sombere toekomstperspectieven voor de luchthaven die de Rekenkamer in haar rapport schetst. Dat wekt de suggestie dat de provinciebesturen door willen gaan op de ingeslagen weg.
Dan blijft er een andere optie over om het vliegveld te redden: overheidssteun via schijnconstructies en gesjoemel, zoals dat bijvoorbeeld op grote schaal is gebeurd met voetbalstadions. De overheid koopt dan de grond onder het vliegveld, of betaalt de veiligheidsmaatregelen. Verzin het maar…

Politieke consequenties
Gaat dit alles politieke consequenties hebben? Niet te verwachten. Groningen is te druk met zichzelf. De rijen moeten gesloten worden in het college van Gedeputeerde Staten. Vandaag was minister Ronald Plasterk – minister van herindeling – in Groningen. Om te zeggen hoe goed het hier allemaal gaat met de herindeling.
Waarbij moet worden opgemerkt dat de Groninger gedeputeerde Piet de Vey Mesdagh net is opgestapt. Officieel om ‘persoonlijke redenen.’  Officieus, omdat de zaken rond de herindeling in Groningen helemáál niet op rolletjes lopen. Bedum wil niet, en Haren dreigt men te verliezen aan Drenthe. Daar kan men geen gedoe over een vliegveld bij gebruiken …
Op zijn terugreis kreeg de minister vandaag trouwens gezelschap van Mark Boumans. Boumans is als gedeputeerde Verkeer & Vervoer van de provincie. Het is ongetwijfeld gezellig geweest. Jammer dat men niet met het vliegtuig kon.