Het rijk bepaalt, de regio betaalt
Over ‘bevoegd gezag’, aandelenbezit en een wurgcontract

 

Contracten tussen rijk, regio en Groningen Airport Eelde (GAE)
Groningen Airport Eelde is een Naamloze Vennootschap (NV) met aandeelhouders. Deze aandeelhouders zijn: de provincies Groningen en Drenthe, alsmede de gemeenten Groningen, Assen en Tynaarlo. Vroeger was het Rijk de grootste aandeelhouder, maar eind 2003 heeft het Rijk besloten zijn aandelen voor een symbolisch bedrag over te doen aan de regio, die ze heeft aanvaard.

GAE heeft tot op heden altijd verlies geleden. Tot 2002 dekten de aandeelhouders de verliezen tot een maximum van 3,75 miljoen gulden per jaar. Het Rijk bezat destijds 80% van de aandelen, maar betaalde 40% van het exploitatieverlies. De vijf regionale aandeelhouders betaalden de resterende 60%. Gelukkig voor de belastingbetaler bleven de verliezen meestal onder het gestelde maximum.

Al in 1997 (nota RELUS) vatte het Rijk het plan op om zich terug te trekken uit de regionale luchthavens. Voor Eelde betekende dit dat zowel de aandelen, als de bevoegdheid over de luchthaven zou worden overgedragen aan de regio.
De aandelenoverdracht vond plaats in 2003. De regio is nu dus volledig eigenaar van het vliegveld. Maar eind 2007 – bij de behandeling van de nieuwe Regelgeving Burgerluchthavens en Militaire luchthavens (RBML) – heeft de Tweede Kamer echter besloten om het ‘bevoegd gezag’ over de luchthaven Eelde voorlopig aan het Rijk voor te behouden. Dat wil zeggen dat het Rijk het Aanwijzingsbesluit neemt betreffende de baanverlenging, en daar in de geluidszones en openingstijden vaststelt: kortom de randvoorwaarden waarbinnen het bedrijf GAE mag opereren.

Het Rijk sloot bij de aandelenoverdracht drie contracten:

    a. Op 12 december 2001: De Overeenkomst inzake beëindiging subsidierelatie Staat /
        Groningen Airport Eelde N.V.

    b. Op 16 december 2003: De Overeenkomst inzake de baanverlenging, alsmede over
        de waarde van het luchthaventerrein GAE.

    c. Overeenkomst tot koop en verkoop van aandelen in het kapitaal van GAE N.V.

Contract a is een overeenkomst tussen de Staat en GAE. Daarin verklaart de Staat zich bereid:

• de kosten van de baanverlenging te betalen,

• zijn aandeel in toekomstige exploitatieverliezen af te kopen en een vergoeding te betalen voor het thans geldende verbod op lesverkeer van grote toestellen.  Bovendien betaalt de staat de verbetering van het afwateringssysteem.
  Alles tezamen ging het om een bedrag van ruim 28 miljoen euro.

Contract b is eveneens een overeenkomst tussen de Staat en GAE.
Artikelen 1 en 2 regelen de bijdrage voor de baanverlenging en de uitbetaling hiervan.
Artikel 3 behandelt de meer- en minderkosten: GAE moet eventuele minderkosten terugstorten inclusief rente, en eventuele meerkosten zelf betalen.
Artikel 4 regelt dat indien GAE vóór 2043 aan terreinen een andere bestemming zouden geven, 80% van de marktwaarde van die gronden naar het rijk gaat. Hierna volgt een aantal bepalingen over de wijze waarop men de waarde van de gronden vaststelt.
Artikel 6 regelt dat het Rijk het recht van eerste hypotheek heeft op de luchthavengronden.

Contract c is een overeenkomst tussen het Rijk en de regionale aandeelhouders.
De regio verplicht zich gedurende 10 jaar – tot 2012 – een maximale bijdrage in de exploitatie van ruim 1 miljoen euro per jaar aan GAE over te maken. Voorts verplicht de regio zich ertoe zich in te spannen om de luchthaven in stand te houden. Daartoe moeten de regionale aandeelhouders “onder meer hun publiek – en privaatrechtelijke bevoegdheden zodanig aanwenden dat het voortbestaan van de luchthaven zo veel mogelijk wordt bevorderd.”

Deze laatste bepaling betekent dat de regio alle kosten die de regio krachtens Europees recht mag betalen, ook daadwerkelijk moet betalen. Krachtens Richtsnoeren uit 2005 staat Europa in enkele gevallen toe dat overheden regionale luchthavens subsidiëren.

Uit bovenstaande blijkt dat het rijk alle risico’s bij de regio heeft neergelegd. Je zou dit een wurgcontract kunnen noemen.

 
De regio kan zich nog aan dit wurgcontract ontworstelen
Het Rijk oefent het ‘bevoegd gezag’ uit. Het is daardoor het Rijk dat besluit over de Aanwijzing die de baanverlenging mogelijk maakt. Maar als de baanverlenging doorgaat, zit de regio muurvast aan de gesloten contracten, met als gevolg dat het Rijk bepaalt, terwijl de regio voor de kosten mag opdraaien.

Dit wil gelukkig nog niet zeggen dat de regio zich bij de gang van zaken hoeft neer te leggen. Het Rijk stelt zich namelijk niet bikkelhard op. Zou de regio besluiten het project baanverlenging te heroverwegen, bij voorbeeld op grond van de huidige economische situatie, de gewijzigde luchtvaartmarkt, of het Europese klimaatbeleid, die daartoe alle aanleiding geven, dan kan dat.

In de brief -van 21 nov. 2005 aan één der bezwaarmakers die had gewezen op de mogelijkheid van heroverweging van de baanverlenging in het licht van veranderde omstandigheden – schreef de staatssecretaris van V&W: “Ik ben van mening dat een eventuele heroverweging van het belang van de baanverlenging en het mogelijk maken van groei van GAE primair voorbehouden is aan de regio. De lusten en lasten van de luchthaven zijn vooral voor de regio relevant.”

VOLE vindt de steun van de regionale overheden aan GAE weggegooid geld en is het zeer eens met de uitspraak van de Provincie Groningen dat dit “Geen taak voor de overheid” is (Zie voor deze uitspraak de ‘Kaderstelling Bezuinigingen 2011-2015’: Financiële overzichten, Programma 4, Voordracht Gedeputeerde Staten van Groningen no 40/2009. Deze is door Provinciale Staten met algemene stemmen aanvaard op 31-3-2010).

Klik hier om contract a te bekijken
klik hier om contract b te bekijken
Klik hier om contract c te bekijken

Klik hier om een brief van de Rekenkamer Tynaarlo over GAE te bekijken

Klik hier voor een video-verslag van de raadsvergadering Gemeente Tynaarlo over de brief van de Rekenkamer Tynaarlo over GAE met wethouder Kosmeijer

Klik vervolgens op agendapunt 12. Informatie uit de Rekenkamercommissie gemeente Tynaarlo

.php?option=com_glossary&func=display&letter=F&Itemid=69&catid=89&page=1″ target=”_blank”>Klik hier voor meer informatie over de financiën van GAE

Klik hier voor meer informatie over de aandeelhouders van GAE